Vitaminlerden : A VİTAMİNİ

 

A VİTAMİNİ

A vitamini, karaciğerde depolanan ve yağda çözünen bir vitamin türüdür. Besinlerde 2 tip A vitamini bulunur. Bunlardan ilki önceden oluşturulmuş (premade) A vitaminidir. İkinci A vitamini tipi ise provitamin A olarak bilinir. A vitamini diş, kemik, yumuşak doku, mukus zarları ve cilt yapılarının sağlıklı bir şekilde oluşturulmasına ve korunmasına yardımcı olur. Göz retinasında renk veren pigmentleri üretir. A vitamini, özellikle düşük ışıkta iyi görüş elde etmeyi sağlar. Aynı zamanda sağlıklı hamilelik ve hamilelik sonrası anne sütü ile emzirmede büyük rol oynar. Beta-karoten tipi A vitaminleri antioksidandır. Antioksidanlar hücreleri serbest radikal adı verilen maddelerin neden olduğu hasarlardan korur (1).

Serbest radikallerin bazı kronik ve uzun sürede seyreden hastalıklara katkıda bulunduğu ve yaşlanmada rol oynadığı bilinmektedir. Beta-karoten içeren gıda kaynaklarının tüketilmesi kanser riskini azaltabilir ancak beta-karoten içeren takviyelerin kanser riskini azaltmadığı görülmüştür. Yetersiz ve dengesiz beslenenlerde ve büyümenin hızlı olduğu çocukluk, gebe ve emzirme dönemlerinde A vitamini eksikliği daha sık görülür.

 A vitamini eksikliği; gece körlüğü ( niktalopi), çok kuru ve pürüzlü bir cilt,  saçlı deride kepeklenme, bağışıklık sisteminde zayıflama, gözde kuruma, bağışıklık sisteminin zayıflamasına bağlı enfeksiyon hastalıklarında artış, çocuklarda büyüme geriliği gibi belirtilerle ortaya çıkar. A vitamini eksikliği kızamık içinde bilinen bir risk faktörüdür. En yaygın eksiklik belirtisi kseroftalmi (az ışıkta görememe) denilen bir göz rahatsızlığıdır. Tedavi edilmemesi körlüğe sebebiyet verebilmektedir.A Vitamininin fazlası da hastalanmaya neden olabilir. Yüksek dozlarda A vitamini doğum kusurlarına neden olabilir. Akut A vitamini zehirlenmesi genellikle bir birey tarafından birkaç 100.000 IU, yani uluslararası ünite A vitamini alındığında ortaya çıkar (2).

Yüksek miktarda beta-karoten cilt rengini sarı veya turuncuya döndürebilir. Beta-karoten tüketimi azalınca cilt rengi normale döner. Önceden oluşturulmuş A Vitamini alabalık, beyaz peynir, ciğer, kral uskumru, morina ciğeri yağı, somon, tavuk ciğeri, tereyağı, yumurta sarısı, yağlı süt, peynir, krema, böbrek, pisi balığı ve balık yağı gibi hayvansal gıdalardan elde edilir. 

Provitamin A ise balkabağı, brokoli, havuç, ıspanak, kara lahana, karahindiba yeşillikleri, kırmızı biber, lahana, maydanoz, pazı, brüksel lahanası, tatlı patates, portakal gibi sarı meyveler ve koyu yeşil yapraklı sebzelerde bol miktarda bulunur A vitamini kapsül olarak ve diyet takviyesi olarak satılan ürünler halinde de mevcuttur. Çoğu zaman retinil asetat veya retinil palmitat (önceden oluşturulmuş A vitamini) halinde, beta-karoten (provitamin A) halinde veya ikisinin bir kombinasyonu şeklinde takviyelere eklenir.

A vitamini takviyesi kullanmadan önce değerlerinizi ölçtürmeniz ve bir uzmana danışmanız faydalıdır. A vitamini eksikliği yaşayan çocuklar, hamileler ve diğer yetişkinler, doktor tavsiyesi ile A vitamini kullanabilir.

Çoğu kaynakta yetişkinlerin günlük tüketebileceği oran 700-900 mcg olarak karşımıza çıkmaktadır. Ancak günlük A vitamini ihtiyacı cinsiyete, kişinin mevcut durumuna ve bazı kronik rahatsızlıklara göre farklılık gösterebilir (3).